Američki model
U većini zemalja, četiri ili pet velikih banaka dominiraju u sektoru bankarstva, dok samo u SAD-u postoji oko 8000 komercijalnih banaka, 1500 štedno-kreditnih organizacija, 400 štedionica i 10000 kreditnih unija, čime se objašnjava toliki broj bankarskih institucija, i da li to znači da je američki bankarski sistem efikasniji i konurentniji od drugih?
Istorijski razvoj američkog bankarskog sistema
Savremeno bankarstvo SAD-a – Bank of North America u Filadelfiji 1782. g. U prvim godinama razvoja se postavilo pitanje da li bi ovlaštenja za rad banaka trebalo da daje federalna vlada ili savezne države. Rezultat zalaganja federalista je osnivanje Bank of United States 1791. godine , koja je imala obilježja kako privatne tako i centralne banke odgovorne za količinu novca i kredita u zemlji
Protivnici centralizacije bankarstva su uspeli da izdejstvuju zatvaranje pomenute banke 1811. godine zbog zloupotreba državnih banaka i potrebe za obezbeđivanjem sredstava tokom rata, 1816. godine se osniva Second Bank of United States kao nacionalne banka.
Do 1863. godine su sve komercijalne banke SAD-a dobijale dozvole za rad od bankarskih komisija onih saveznih država u kojima su postojale (tzv. državne banke), koje nisu bile (dovoljno) stroge pa je dolazilo do prevara i propasti pojedinih banaka, usvajanjem Zakona o nacionalnom bankarstvu stvara se novi sistem banaka koje ovlašćenja dobijaju na federalnom nivou (tzv. nacionalne banke), tako da i danas postoji tzv. “dvojni bankarski sistem”.
Centralno bankarstvo se uspostavlja 1913. godine formiranjem Sistema federalnih rezervi. Tokom Velike ekonomske krize oko 9000 banaka je propalo, pa se radi sprečavanja sličnih gubitaka formira FDIC – Federalna korporacija za osiguranje depozita. Obzirom da je investiciono bankarstvo bilo jedan od značajnijih uzroka propasti pomenutih banaka, Glass – Steagallovim zakonom iz 1933. godine je odvojeno komercijalno od investicionog bankarstva. Pored toga, bio je donet zakon koji je ograničavao filijalsku mrežu svake američke banke samo na onu saveznu državu u kojoj se nalazi glavno sedište banke. Tako je stvorena struktura bankarskog sistema sastavljena iz jako decentralizovane mreže banaka i razgraničenja između komercijalnih i investicionih banaka. Pomenuti koncept je pomogao brži rast američkog finansijskog tržišta, odnosno doveo je do jačanja uloge tržišta kapitala. Tako je stvoren sistem kontrole kompanija od strane berzi, čime je težište stavljeno na tu spoljnu kontrolu, iako je postojala i kontrola od strane upravnih odbora kompanija.
Uloga banaka u spoljnoj kontroli većih kompanija nije naročito značajna iz razloga što se investiciono finansiranje samo manjih delom vrši preko bankarskih institucija a većim delom putem emisije deonica i obveznica na tržištu kapitala.
Reagle-Nealovim zakonom iz 1994. godine je dozvoljeno bankama da otvaraju filijale u drugim saveznim državama, kao i da se vrše fuzije banaka čija su glavna sedišta locirana u raznim saveznim državama.
Gramm-Leach-Blileyevim zakonom iz 1999. godine je ukinuto zakonsko razdvajanje komercijalnih, investicionih banaka i osiguravajućih kompanija, čime su otvorene mogućnosti za fuzionisanje. Ovim zakonom je ukinut Glass- Steagallov zakon. U funkcionalnom pogledu i dalje postoje razlike između komercijalnih, investicionih banaka i osiguravajućih društava, dok je u vlasničkom pogledu moguće stvaranje onih kombinacija za koje deoničari procene da su najkorisnije za stvaranje profita .
Struktura sektora bankarstva u SAD-u se veoma razlikuje od struktura u drugim razvijenim zemljama mnogo je više banaka u SAD-u nego ostalim razvijenim zemljama, što je posljedica ranijih zakona koji su ograničavali filijalsku mrežu, iako je od sredine 1980 -tih broj počeo da opada razdvajanje investicionog i komercijalnog bankarstva u prošlosti je predstavljalo osnovnu razliku između bankarskog sistema SAD-a i drugih zemalja.
Pored Sistema federalnih rezervi, u okviru bankarskog sistema funkcionišu sledeće vrste banaka:
- Komercijalne banke (nacionalne i državne);
- Udružene štedne banke (Mutual Savings Banks);
- Investicione banke (Investment Banks);
- Trust banke (Trust Companies);
- Banka za izvoz i uvoz (Export-Import Bank of Washington).
